Η ψυχολογία του ρίσκου και γιατί μας αρέσει να δοκιμάζουμε την τύχη μας

Ο άνθρωπος πάντα ένιωθε μία έλξη για το μυστήριο, το άγνωστο και το απρόβλεπτο. Το ρίσκο δεν είναι απλώς μια επιλογή αλλά είναι μέρος της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η κατανόηση του πώς λειτουργεί όλη αυτή η ψυχολογία σχετικά με το ρίσκο, αποκαλύπτει πολλά για τον τρόπο που λειτουργεί ο εγκέφαλός μας.

Ρίσκο και ανταμοιβή: πώς δουλεύει ο εγκέφαλός μας

Κάθε φορά που παίρνουμε κάποιο ρίσκο, μικρό ή μεγάλο, για παράδειγμα απλώς η δοκιμή ενός νέου φαγητού μέχρι μια νέα επιχειρηματική δραστηριότητα, ή επένδυση τότε ενεργοποιείται το λεγόμενο «σύστημα ανταμοιβής» του εγκεφάλου ή ένα ρίσκο στον αθλητισμό. Σε αυτό το σύστημα κυρίαρχο λόγο παίζει μία οργανική ουσία, η ντοπαμίνη, ένας νευροδιαβιβαστής που σχετίζεται με την ευχαρίστηση, την προσμονή και την επιθυμία.

Η προσμονή για την έκβαση του ρίσκου και του αποτελέσματός της, είτε αυτό είναι θετικό είτε αρνητικό, είναι αρκετή για να προκαλέσει ενθουσιασμό. Αυτός ο μηχανισμός είναι ο λόγος που χαιρόμαστε ακόμη και όταν δεν ξέρουμε τι θα συμβεί και ο λόγος είναι ότι ο εγκέφαλός μας “ποντάρει” πολλά στο ενδεχόμενο κάποιας ανταμοιβής.

Η έλξη για το άγνωστο

Σε πολλούς ανθρώπους, η αίσθηση του να είναι «στο χείλος της επιτυχίας ή της αποτυχίας» δημιουργεί έναν ιδιότυπο ενθουσιασμό. Για άλλους, είναι απλώς θέμα ελέγχου.  Στην ουσία, η πρόβλεψη και η διαχείριση του ρίσκου δίνει την αίσθηση ότι «παίζεις με τους κανόνες» και όχι απλώς με τυχαίες διεργασίες, δηλαδή την τύχη.

Αυτός είναι ο λόγος που το στοίχημα online ή τα τυχερά παιχνίδια καζίνο, παμε στοίχημα στο πρακτορείο ή άλλες παρεμφερείς δραστηριότητες ανά τους αιώνες είχαν και έχουν τέτοια απήχηση. Δεν είναι μόνο το ενδεχόμενο του κέρδους που εξιτάρει. Είναι η εμπειρία, η αγωνία, η αδρεναλίνη της στιγμής ο πόθος της προσμονής και του ενδεχόμενου επιτυχημένου αποτελέσματος.

Οι μορφές ρίσκου και η σχέση του με την προσωπικότητα του ατόμου

Η σχέση των ανθρώπων με το ρίσκο έχει μεγάλη σχέση με την προσωπικότητά των. Οι ψυχολόγοι βλέπουν ότι υπάρχει μερίδα ανθρώπων με υψηλό και χαμηλό «risk tolerance» (ανεκτικότητα στο ρίσκο). Εκείνοι με την υψηλή ανοχή συνήθως απολαμβάνουν τις αλλαγές, τις προκλήσεις και την απρόβλεπτη φύση κάποιων καταστάσεων, ενώ οι άλλοι προτιμούν τη σταθερότητα και την ασφάλεια.

Αυτός ο διαχωρισμός εξηγεί τον λόγο που κάποιοι προτιμούν τα επιτραπέζια στρατηγικής και άλλοι παιχνίδια τύχης, γιατί κάποιοι επενδύουν σε μετοχές και άλλοι σε ακίνητα, και γιατί μερικοί στρέφονται στο στοίχημα για την ένταση της στιγμής.

Ψυχαγωγία ή εθισμός;

Το ρίσκο, όπως κάθε έντονη εμπειρία, χρειάζεται όρια. Η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην ψυχαγωγία και τον εθισμό είναι λεπτή – και πολλές φορές αόρατη. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να απολαύσουν τη διασκέδαση που προσφέρουν τα τυχερά παιχνίδια ή το στοίχημα με αυτοσυγκράτηση και αυτογνωσία. Άλλοι, όμως, εγκλωβίζονται στην αναζήτηση της επόμενης «νίκης».

Γι’ αυτό και είναι κρίσιμο να υπάρχει υπευθυνότητα. Η συμμετοχή σε πλατφόρμες καζίνο online ή στοιχηματισμού πρέπει να γίνεται με καθορισμένα όρια, τόσο χρονικά όσο και οικονομικά. Οι ίδιες οι πλατφόρμες οφείλουν να παρέχουν εργαλεία αυτοπεριορισμού και να προωθούν υπεύθυνο παιχνίδι.

Η ανάγκη για πρόκληση και νόημα

Τελικά, η τάση μας προς το ρίσκο δεν είναι μόνο θέμα απόλαυσης. Είναι και μια προσπάθεια να βγούμε από τη ρουτίνα, να νιώσουμε ότι ελέγχουμε τη μοίρα μας, έστω για λίγο. Είναι μια μορφή αναζήτησης έντασης, πρόκλησης και –σε πολλές περιπτώσεις– νοήματος.

Όταν το ρίσκο συνοδεύεται από στρατηγική, αυτογνωσία και σωστή διαχείριση, τότε μπορεί να μετατραπεί σε μια από τις πιο ενδιαφέρουσες διαστάσεις της ζωής μας. Αρκεί να ξέρουμε πού σταματά η διασκέδαση και πού ξεκινά η παγίδα.